Brak węchu (anosmia) i smaku (ageuzja) to zaburzenia, które w większości przypadków mają charakter przejściowy i najczęściej utrzymują się przez kilka dni do kilku tygodni po infekcji dróg oddechowych lub przeziębieniu. Jednak w niektórych okolicznościach mogą trwać miesiącami, a nawet stać się trwałe, jeśli doszło do głębszego uszkodzenia receptorów lub zaburzenia neurologicznego[1][2][3].
Jak długo zazwyczaj utrzymuje się brak węchu i smaku?
W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych, takich jak przeziębienie, grypa czy COVID-19, objawy utraty węchu i smaku trwają najczęściej od kilku dni do kilku tygodni[1][2][3]. Proces ten uwarunkowany jest czasem potrzebnym do ustąpienia stanu zapalnego oraz przywrócenia drożności przewodów nosowych, co umożliwia znowu kontakt cząsteczek zapachowych z nabłonkiem węchowym[1][2].
Regeneracja komórek węchowych zachodzi w ciągu około 30 dni, co daje szanse na pełny powrót funkcji po przejściowych uszkodzeniach odbiorczych. Jednak u pacjentów po zakażeniu COVID-19 przypadki długotrwałej utraty węchu i smaku zdarzają się częściej, a rekonwalescencja może wydłużyć się nawet do kilku miesięcy lub dłużej[3][5].
Jakie są mechanizmy powstawania tych zaburzeń?
Kluczowym czynnikiem zaburzeń jest podział przyczyn na przewodzeniowe (niedrożność nosa, polipy, alergie), odbiorcze (uszkodzenia nabłonka przez infekcje, toksyny) oraz ośrodkowe (uszkodzenia struktur centralnego układu nerwowego przez choroby lub urazy)[2].
Przyczyny przewodzeniowe prowadzą do sytuacji, w której cząsteczki zapachowe mają utrudniony kontakt z receptorami węchowymi, co najczęściej wynika z obrzęku błony śluzowej lub obturacji przewodów nosowych[2][3]. Uszkodzenia odbiorcze, typowe przy działaniu wirusów czy substancji toksycznych, zaburzają transdukcję bodźców, co wpływa także na smak poprzez oddziaływanie na stan śliny i funkcję kubków smakowych[2][4][5].
Choroby neurologiczne, urazy lub nowotwory, czyli przyczyny ośrodkowe, pociągają za sobą poważniejsze i bardzo często nieodwracalne zaburzenia czucia zapachu i smaku[2]. Takie zmiany wpływają bezpośrednio na drogi nerwowe prowadzące bodźce z nosa i kubków smakowych do mózgu.
Czy utrata węchu i smaku zawsze mija samoistnie?
Zdecydowana większość przypadków utraty węchu i smaku ma przebieg przejściowy i ustępuje samoistnie po ustąpieniu choroby lub regeneracji uszkodzonych tkanek[1][2][3]. Długość trwania objawów zależy od charakteru uszkodzenia: niedrożność nosa wiąże się z krótszą rekonwalescencją, natomiast głębokie uszkodzenia nabłonka lub ośrodkowe zmiany – z długotrwałym lub nawet trwałym deficytem[2][5].
Zaburzenia wywołane infekcjami wirusowymi, w tym COVID-19, mogą ustępować nawet kilka miesięcy. Część pacjentów doświadcza przewlekłych objawów, co może wymagać specjalistycznej diagnostyki, szczególnie jeśli objawy utrzymują się powyżej 30 dni po wyzdrowieniu lub gdy nie związane są z jawną niedrożnością nosa[3][5].
Inne czynniki wpływające na długość utraty węchu i smaku
Przyjmowanie niektórych leków, w tym chemioterapeutyków oraz leków przeciwpadaczkowych, może powodować zaburzenia smaku, które u części pacjentów są trwałe albo bardzo długo się utrzymują[4]. Niedobory mikroelementów, zwłaszcza cynku, schorzenia jamy ustnej i przewlekłe choroby neurologiczne to kolejni istotni sprawcy takich zaburzeń, mogących znacząco wydłużać czas trwania objawów[4][5].
Leki i toksyny prowadzą zazwyczaj do przejściowych zmian, jednak istnieją sytuacje, gdy uszkodzenia są trudne do odwrócenia i zaburzenia smaku oraz węchu pozostają na stałe[4][5]. Warto podkreślić, że nie każda utrata jest w pełni odwracalna, zwłaszcza przy współistnieniu kilku czynników ryzyka lub schorzeń przewlekłych.
Podsumowanie: Jak długo może utrzymywać się brak węchu i smaku?
Brak węchu i smaku najczęściej trwa od kilku dni do kilku tygodni, jeśli jest efektem infekcji górnych dróg oddechowych lub innych przyczyn przewodzeniowych[1][2][3]. W przypadku uszkodzeń odbiorczych, związanych z regeneracją nabłonka węchowego, objawy mogą utrzymywać się około 30 dni[5]. Gdy przyczyna ma charakter neurologiczny bądź jest skutkiem działania toksyn lub leków, zaburzenia mogą się przeciągać na miesiące lub pozostawać przewlekłe[2][3][4][5].
Czas powrotu funkcji uzależniony jest więc od podłoża zaburzeń: krótszy w ostrych stanach zapalnych lub niedrożnościach, dłuższy w przypadku głębokich uszkodzeń nabłonka lub zmian ośrodkowych. Formy przewlekłe często wymagają specjalistycznej interwencji.
Źródła:
- https://www.apollohospitals.com/pl/symptoms/loss-taste-and-smell
- https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/utrata-brak-wechu-i-smaku-przyczyny-jak-dlugo-trwa-leczenie/
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152731,zaburzenia-wechu
- https://www.luxmed.pl/dla-pacjenta/artykuly-i-poradniki/utrata-smaku-jakie-choroby-moga-powodowac-takie-objawy
- https://diag.pl/pacjent/artykuly/zaburzenia-smaku-brak-smaku-oslabienie-smaku-jakie-moga-byc-przyczyny/
CentrumLaryngologiczne.pl to czołowy polski portal medyczny poświęcony zdrowiu górnych dróg oddechowych. Specjalizujemy się w przekazywaniu rzetelnej wiedzy laryngologicznej w przystępnej formie, łącząc najnowsze osiągnięcia nauki z praktycznymi potrzebami pacjentów.