Audiometria w badaniach słuchu – kiedy warto ją wykonać?

Problemy ze słuchem często rozwijają się stopniowo, pozostając niezauważone przez długi czas. Audiometria to podstawowe badanie słuchu, które warto wykonać już przy pierwszych objawach pogorszenia słyszenia, po ekspozycji na hałas, w ramach badań profilaktycznych lub kontrolnych [1][3]. To nieinwazyjne i bezbolesne badanie pozwala wczesne wykrycie ubytków słuchu oraz określenie ich rodzaju i stopnia, co stanowi fundament skutecznej rehabilitacji słuchowej.

Czym jest audiometria i jak przebiega badanie

Audiometria to podstawowe badanie słuchu przeprowadzane za pomocą urządzenia zwanego audiometrem, które generuje dźwięki o różnych częstotliwościach i natężeniach w celu oceny progu słyszalności [1]. Urządzenie to składa się z generatora dźwięków, słuchawek audiometrycznych, mikrofonu, panelu sterującego oraz oprogramowania do analizy wyników i tworzenia audiogramów [1].

Proces badania przebiega w kontrolowanych warunkach akustycznych. Pacjent umieszczany jest w kabinie ciszy, aby uniknąć zakłóceń zewnętrznych i zapewnić precyzję wyników [5]. Na uszy zakłada się słuchawki audiometryczne, przez które emitowane są dźwięki testowe. Urządzenie generuje tony o stopniowo zmieniającym się natężeniu i częstotliwości, a zadaniem pacjenta jest sygnalizowanie usłyszenia dźwięku poprzez naciśnięcie przycisku lub inny uzgodniony sygnał [3][4][5].

Audiometr może emitować dźwięki o natężeniu od -10 dB do 120 dB, co pozwala na bardzo precyzyjną ocenę progu słyszalności [1]. Badanie wymaga aktywnej współpracy pacjenta, dlatego kluczowe jest jasne przedstawienie instrukcji i warunków wykonania testu [4][5]. Całość procedury trwa zazwyczaj kilkanaście minut, w zależności od zakresu badanych częstotliwości i poziomu współpracy badanego [5].

Rodzaje audiometrii i ich zastosowanie

Wyróżnia się kilka rodzajów audiometrii, dostosowanych do różnych celów diagnostycznych. Audiometria tonalna (pure tone audiometry) jest najczęściej stosowaną i najważniejszą dla diagnostyki podstawowych problemów słuchowych [1][2]. Ten rodzaj badania mierzy minimalny próg słyszenia dla czystych tonów o określonych częstotliwościach.

Audiometria tonalna obejmuje testowanie częstotliwości istotnych dla mowy i codziennych dźwięków, zazwyczaj w zakresie od 250 Hz do 8000 Hz [2][3][5]. Standardowo badane są częstotliwości: 250 Hz, 500 Hz, 1000 Hz, 2000 Hz, 4000 Hz oraz 8000 Hz [3][5]. Ten zakres pozwala na kompleksową ocenę funkcji słuchowej w paśmie kluczowym dla komunikacji werbalnej.

Oprócz audiometrii tonalnej stosuje się również audiometrię słowną, która bada rozumienie mowy oraz funkcje słuchowe nieuchwytne samym testem tonalnym [1]. Istnieje także audiometria wysokich częstotliwości, która może ujawnić wczesne zmiany słuchu związane z ekspozycją na hałas lub działaniem leków ototoksycznych. Różne typy audiometrii mogą być stosowane uzupełniająco, tworząc kompleksowy obraz stanu słuchu pacjenta [1].

Interpretacja wyników – audiogram jako klucz do diagnozy

Wyniki audiometrii prezentuje się na audiogramie, który graficznie przedstawia próg słyszalności dla każdej testowanej częstotliwości [2][5]. Ten wykres stanowi fundament do oceny ubytku słuchu i planowania dalszego postępowania terapeutycznego. Audiogram umożliwia wizualizację zarówno stopnia, jak i charakteru ubytku słuchu.

Audiometria pozwala określić zakres słyszenia, typ, stopień i miejsce ubytku słuchu, co jest kluczowe dla dalszej diagnostyki i planowania leczenia [1][2][4]. Na podstawie różnic w progach słyszenia i charakterystyce dźwięków można diagnozować różne rodzaje ubytków słuchu: przewodzeniowy, odbiorczy lub mieszany [1][2].

Kluczową zaletą audiometrii jest możliwość wykrycia wczesnych stadiów ubytku słuchu, co jest fundamentalne dla skutecznej rehabilitacji i zapobiegania pogłębianiu się deficytu [5]. Badanie może ujawnić ubytek słuchu na poziomie nawet minimalnym, umożliwiając wczesne wykrycie zmian przed pojawieniem się wyraźnych objawów klinicznych [5].

Kiedy wykonać audiometrię – główne wskazania

Audiometria powinna być wykonana u osób, które zgłaszają jakiekolwiek problemy ze słuchem, niezależnie od ich nasilenia [1][3]. Nawet subtelne zmiany w odbiorze dźwięków mogą sygnalizować początkowe stadia ubytku słuchu, które przy wczesnym wykryciu są lepiej rokują w rehabilitacji.

Szczególnie ważne jest wykonanie badania po ekspozycji na hałas, zarówno krótkotrwałej (jak koncerty, imprezy) jak i długotrwałej (środowisko pracy) [1][3]. Hałas jest jedną z głównych przyczyn nabytych ubytków słuchu, a audiometria pozwala ocenić stopień ewentualnych uszkodzeń i monitorować ich progresję.

Badanie ma również kluczowe znaczenie w profilaktyce u osób narażonych zawodowo na czynniki ototoksyczne [1][3]. Pracownicy przemysłu, budownictwa, lotnictwa oraz innych branż generujących wysokie poziomy hałasu powinni regularnie kontrolować stan słuchu. Audiometria stanowi element badań okresowych w medycynie pracy.

Wskazaniem do badania są również kontrole po terapii ototoksycznej, gdy pacjent przyjmował leki mogące uszkadzać struktury słuchowe [1][3]. Niektóre antybiotyki, leki przeciwnowotworowe i inne preparaty mogą wywierać negatywny wpływ na organ słuchu, wymagając monitorowania funkcji słuchowych.

Audiometria w różnych grupach wiekowych

Badania przesiewowe słuchu mają szczególne znaczenie w populacji dziecięcej i osób starszych [1][3]. U dzieci wczesne wykrycie problemów słuchowych jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju mowy i funkcji poznawczych. Audiometria pozwala identyfikować wady wrodzone słuchu oraz nabyte ubytki wynikające z infekcji lub innych czynników.

U osób starszych audiometria służy przede wszystkim wykrywaniu i monitorowaniu starczego niedosłuchu (presbyakuzji), który jest naturalnym procesem związanym z wiekiem, ale wymaga odpowiedniej rehabilitacji słuchowej. Regularne badania pozwalają na wczesne wdrożenie aparatów słuchowych lub innych form wspomagania słuchu.

Szczególną grupą wymagającą systematycznej kontroli audiometrycznej są pacjenci z chorobami mogącymi wpływać na słuch, takimi jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne czy genetyczne zespoły obejmujące uszkodzenie słuchu. W tych przypadkach audiometria stanowi element kompleksowego monitorowania stanu zdrowia.

Przygotowanie do badania i ograniczenia

Audiometria nie wymaga specjalnego przygotowania pacjenta, jednak istotne jest unikanie ekspozycji na głośne dźwięki przed badaniem, gdyż mogą one czasowo pogorszyć próg słyszenia [4][5]. Zaleca się także oczyszczenie przewodów słuchowych z nadmiaru woskowiny, która może wpływać na wyniki badania.

Głównym ograniczeniem audiometrii jest konieczność aktywnej współpracy pacjenta, co może stanowić problem u małych dzieci, osób z zaburzeniami poznawczymi lub psychiatrycznymi [4][5]. W takich przypadkach mogą być stosowane alternatywne metody badania słuchu, takie jak emisje otoakustyczne czy potencjały wywołane pnia mózgu.

Wyniki badania mogą być również zniekształcone przez tymczasowe czynniki, takie jak blokada woskowinowa, infekcja górnych dróg oddechowych czy przyjmowanie niektórych leków. Dlatego w przypadku wątpliwych wyników zaleca się powtórzenie badania po ustąpieniu czynników zakłócających.

Znaczenie audiometrii w rehabilitacji słuchu

Audiometria stanowi podstawę planowania rehabilitacji słuchowej i doboru odpowiednich rozwiązań technicznych [1][2][4]. Wyniki badania pozwalają audiologom i laryngologom na precyzyjne dobranie parametrów aparatów słuchowych lub ocenę kwalifikacji do implantów słuchowych.

Regularne kontrole audiometryczne umożliwiają także monitorowanie skuteczności zastosowanego leczenia i wprowadzanie ewentualnych modyfikacji w terapii [5]. U pacjentów stosujących aparaty słuchowe audiometria pomaga w ich dostrajaniu i optymalizacji parametrów wzmocnienia.

Badanie ma również wartość prognostyczną, pozwalając przewidzieć dalszy przebieg ubytku słuchu i zaplanowanie długoterminowej opieki nad pacjentem. Wczesne wykrycie zmian słuchowych poprzez audiometrię zwiększa szanse na zachowanie komunikacji werbalnej i jakości życia pacjenta [5].

Źródła:

[1] https://www.amilaut.pl/badanie-audiometrem-co-to-jest-i-kto-powinien-z-niego-skorzystac/
[2] https://www.audioservice.com/pl-pl/local-content/pl-pl/blog/audiometria-tonalna-co-to-jest/
[3] https://centramedycznemedyceusz.pl/blog/550-na-czym-polega-audiometria-kiedy-wykonac-badanie
[4] https://medhouse.pl/audiometria/
[5] https://www.audika.pl/blog/audiometria-tonalna