Zatkany nos to problem, który może znacznie zaburzyć codzienne funkcjonowanie. Jeśli domowe sposoby zawodzą, rozwiązaniem mogą być farmakologiczne preparaty dostępne bez recepty lub – w cięższych przypadkach – leki na receptę, które szybko i skutecznie zmniejszają obrzęk błony śluzowej nosa oraz poprawiają komfort oddychania [1][4].
Przyczyny i mechanizm zatkanego nosa
Do zatkania nosa dochodzi zwykle wskutek obrzęku błony śluzowej, wywołanego stanem zapalnym lub przekrwieniem naczyń krwionośnych. Najczęściej towarzyszy nieżytowi nosa i bywa powiązane z zapaleniem zatok. Utrudniony przepływ powietrza oraz problem z odprowadzaniem wydzieliny są podstawowymi objawami tego stanu [1][5].
Mechanizm działania wszystkich leków na zatkany nos polega na zwężeniu naczyń krwionośnych w błonie śluzowej nosa, co skutkuje zmniejszeniem obrzęku i ułatwia oddychanie [1][7].
Dlaczego domowe sposoby bywają niewystarczające?
Metody takie jak inhalacje, płukanie nosa solą morską czy nawilżanie powietrza mogą przynosić ulgę, jednak przy zaawansowanym obrzęku, ropnej wydzielinie i silnym przekrwieniu są często niewystarczające. Działają one osmotycznie lub nawilżająco, rozrzedzając śluz i wspomagając jego usuwanie, lecz nie wpływają istotnie na same procesy zapalne czy miejscowe przekrwienie [4].
W takich przypadkach, by skutecznie udrożnić zatkany nos, konieczne jest sięgnięcie po leki działające bezpośrednio na obkurczenie naczyń błony śluzowej lub zmniejszenie stanu zapalnego [1][4].
Skuteczne preparaty farmakologiczne – kiedy warto po nie sięgnąć?
Najczęściej stosowane są sympatykomimetyki, takie jak ksylometazolina, oksymetazolina czy fenylefryna. Substancje te silnie zwężają naczynia błony śluzowej nosa poprzez stymulację receptorów alfa-adrenergicznych, co prowadzi do szybkiego zmniejszenia obrzęku i uczucia zatkania [1][7].
Można je znaleźć w postaci sprayów, kropli do nosa oraz tabletek doustnych zwężających naczynia krwionośne. Leki te przynoszą szybkie efekty, ale zaleca się ich stosowanie nie dłużej niż przez 5–7 dni, by uniknąć efektu „odbicia” (rhinitis medicamentosa), czyli ponownego, trudniejszego do opanowania obrzęku po odstawieniu [4].
Na rynku dostępne są też preparaty bez substancji konserwujących, co jest istotne dla osób z wrażliwą śluzówką nosa. Przykładem jest Otrivin Katar i Zatoki, który nie zawiera konserwantów [1].
Pozostałe leki i ich zastosowanie
W przypadkach opornych na leczenie lub utrzymujących się przewlekle, skuteczne mogą okazać się steroidowe aerozole donosowe dostępne na receptę. Leki steroidowe działają silnie przeciwzapalnie, zmniejszają obrzęk i odpowiedź immunologiczną błony śluzowej, a dawki typowe to 27,5–50 mikrogramów w jednej aplikacji [8].
Stosuje się także preparaty z lekami przeciwhistaminowymi (na tle alergicznym), przeciwzapalnymi oraz rozrzedzającymi śluz. Tabletki zawierające pseudoefedrynę, o czasie działania do 4 godzin, mogą być stosowane doraźnie, zwykle co 4 godziny, jednak nie powinny być używane przewlekle [2][3][6].
Formy podania – jak wybrać najlepszy preparat?
Wybór leku należy dostosować do indywidualnych potrzeb i przyczyny zatkania nosa. Krople i spraye do nosa działają miejscowo, natomiast tabletki i leki doustne mają działanie ogólne, bywają wykorzystywane w przypadku towarzyszącego silnego przekrwienia i objawów ogólnych [3][5].
Roztwory soli morskiej, zarówno izotoniczne jak i hipertoniczne, mogą być używane codziennie i długotrwale, nie powodując uzależnienia. Pozwalają na mechaniczne oczyszczenie błony śluzowej z wydzieliny i czynników drażniących [4].
Bezpieczeństwo i czas stosowania – jak uniknąć powikłań?
Niezwykle ważne jest, aby leków obkurczających naczynia krwionośne nosa nie stosować dłużej niż 5–7 dni. Przedłużone używanie może prowadzić do uszkodzenia błony śluzowej i wtórnego, nawracającego obrzęku (rhinitis medicamentosa) [4].
Preparaty z solą morską oraz nawilżacze do nosa są bezpieczne nawet przy długotrwałym stosowaniu. W przypadku utrzymywania się objawów lub pojawienia się dolegliwości bólowych, gorączki, ropnej wydzieliny warto skonsultować się z lekarzem [4][8].
Czy warto sięgać po leki bez recepty?
Leki na katar skutecznie łagodzą objawy, choć nie leczą bezpośredniej przyczyny. Ich stosowanie pozwala przywrócić komfort oddychania, szczególnie przy obrzęku śluzówki. Wybór preparatu zależy od rodzaju kataru (infekcyjny, alergiczny lub w przebiegu zatok) i indywidualnej tolerancji pacjenta [2][4][5].
Jeśli zatkany nos nie ustępuje mimo stosowania zarówno domowych sposobów, jak i leków bez recepty, należy rozważyć konsultację lekarską w celu oceny przyczyny i wdrożenia specjalistycznego leczenia, np. sterydów donosowych [8].
Podsumowanie
Przy braku skuteczności domowych metod, optymalnym rozwiązaniem są sympatykomimetyki zwężające naczynia w nosie oraz w razie potrzeby – steroidy donosowe. Istotny jest rozsądny czas ich stosowania, dostosowanie formy leku do potrzeb oraz świadomość bezpiecznych preparatów do długotrwałego używania jak roztwory soli morskiej. W przypadku uporczywych objawów lub podejrzenia powikłań wskazana jest konsultacja specjalistyczna [1][2][4][5][8].
Źródła:
- https://mgr.farm/nauka/jaki-lek-wybrac-na-katar-i-zatkany-nos-dla-twojego-pacjenta/
- https://mojaapteka.pl/83-leki-na-katar-bez-recepty
- https://www.swiatleku.pl/preparaty-na-katar.html
- https://leki.pl/poradnik/co-na-katar-poznaj-rekomendacje-najlepszych-lekow-na-katar/
- https://www.doz.pl/apteka/k4619-Katar_i_zatoki
- https://www.medicare.pl/artykuly/pseudoefedryna-jak-dziala-w-jakich-lekach-wystepuje-jak-bezpiecznie-dawkowac-pseudoefedryne.html
- https://www.aptekagalen.pl/artykuly/jak-pozbyc-sie-kataru-i-dobrac-skuteczne-leki-apteczne-i-domowe-sposoby-na-katar.html
- https://apteline.pl/leki-na-recepte/uklad-oddechowy/sterydowe-udrozniajace-nos
CentrumLaryngologiczne.pl to czołowy polski portal medyczny poświęcony zdrowiu górnych dróg oddechowych. Specjalizujemy się w przekazywaniu rzetelnej wiedzy laryngologicznej w przystępnej formie, łącząc najnowsze osiągnięcia nauki z praktycznymi potrzebami pacjentów.