Związek między zapaleniem zatok a objawami neurologicznymi – co warto wiedzieć?

Związek między zapaleniem zatok a objawami neurologicznymi jest istotny ze względu na możliwość wystąpienia poważnych powikłań, choć zjawisko to należy do rzadkości. Typowe objawy neurologiczne przy zapaleniu zatok pojawiają się głównie przy ciężkich, powikłanych postaciach tej choroby i wiążą się z rozprzestrzenianiem stanu zapalnego na struktury ośrodkowego układu nerwowego [1][2]. Poniżej przedstawiamy, co warto wiedzieć na temat tej zależności, mechanizmów oraz diagnostyki.

Zapalenie zatok – istota choroby oraz typowe objawy

Zapalenie zatok oznacza stan zapalny błony śluzowej zatok przynosowych, do których zalicza się zatoki czołowe, klinowe, sitowe, szczękowe [4]. Prawidłowo zatoki spełniają funkcje nawilżania i ogrzewania powietrza, wyrównywania ciśnienia czaszkowego, izolacji termicznej, a także ochrony przed urazami mechanicznymi głowy [4].

Najczęstsze objawy zapalenia zatok to ból głowy, ból twarzy nasilający się przy pochylaniu, uczucie rozpierania, wydzielina z nosa, niedrożność nosa, kaszel oraz ogólne złe samopoczucie [3]. W przebiegu niepowikłanym choroba dotyczy głównie błony śluzowej i nie wywołuje objawów neurologicznych [3].

Związek zapalenia zatok z powikłaniami neurologicznymi

Powikłania neurologiczne zapalenia zatok występują rzadko i są związane z przedłużającym się lub bakteryjnym zakażeniem, które przekracza barierę kostną zatok i przedostaje się do struktur mózgowych [1][2]. Bliskość zatok przynosowych do opony twardej i innych elementów ośrodkowego układu nerwowego sprzyja szerzeniu się zakażenia przez cienkie ściany kostne [1].

Objawy neurologiczne mogą obejmować nagłe i silne bóle głowy, zaburzenia świadomości, drgawki, zaburzenia widzenia, a także gorączkę oraz szybkie pogorszenie się ogólnego stanu zdrowia [1][2]. W ciężkich przypadkach rozwijają się ropnie nad- i podtwardówkowe, ropień mózgu, zapalenie nerwu wzrokowego czy zakrzepica naczyń mózgowych [1]. Naruszenie bariery kostnej lub oponowej oraz przedostanie się infekcji do opon lub miąższu mózgu są głównym mechanizmem prowadzącym do takich powikłań [1][2].

Mechanizmy i procesy powikłań neurologicznych

Przewlekły stan zapalny zatok skutkuje obrzękiem i zablokowaniem ujść, co ułatwia zaleganie wydzieliny oraz sprzyja rozwojowi zakażenia bakteryjnego [1]. Zakażenie może przenikać przez cienkie ściany zatok do przestrzeni śródczaszkowej, powodując powikłania, takie jak ropnie nadtwardówkowe, podtwardówkowe czy ropnie mózgu [1].

Rzadziej infekcja może objąć bezpośrednio nerw wzrokowy, prowadząc do pogorszenia lub nawet utraty wzroku [1]. W przebiegu powikłanego zapalenia zatok mogą rozwinąć się również napady padaczkowe i podwyższone ciśnienie śródczaszkowe, szczególnie w przypadku bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych [1].

Anatomiczne sąsiedztwo zatok przynosowych (zwłaszcza czołowej i klinowej) z elementami ośrodkowego układu nerwowego determinuje ryzyko szerzenia się procesu zapalnego, szczególnie gdy naruszona zostaje bariera kostna lub oponowa [1].

Diagnostyka powikłań neurologicznych w przebiegu zapalenia zatok

Rozpoznanie powikłań neurologicznych wymaga precyzyjnej diagnostyki. Kluczowe znaczenie mają wywiad lekarski oraz badanie fizykalne [2]. Lekarz ocenia obecność i nasilenie objawów ogólnych, bólu głowy, zaburzeń świadomości lub widzenia [2].

Badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie OB i CRP, mogą potwierdzić aktywność procesu zapalnego [2]. Wziernikowanie nosa pozwala na ocenę zmian w obrębie jam nosowych [2]. Najważniejszą rolę w wykrywaniu powikłań neurologicznych odgrywa tomografia komputerowa zatok przynosowych, umożliwiająca uwidocznienie zmian zapalnych, ropni czy uszkodzeń kostnych [2].

Kiedy należy zwrócić szczególną uwagę?

Wystąpienie nagłego nasilenia bólu głowy, zaburzeń świadomości, drgawek, zaburzeń widzenia lub bardzo wysokiej gorączki u osoby z objawami zapalenia zatok stanowi sygnał alarmowy i wymaga natychmiastowej konsultacji medycznej [1]. Takie objawy sugerują możliwość rozwoju poważnych powikłań neurologicznych, które wiążą się z pogorszeniem rokowania [1][3].

Szybkie rozpoznanie i leczenie mają kluczowe znaczenie dla ograniczenia ryzyka trwałych następstw neurologicznych i poprawy szans na całkowity powrót do zdrowia [1][2].

Podsumowanie – kluczowe wnioski

Powiązanie zapalenia zatok z powikłaniami neurologicznymi występuje rzadko, ale stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Mechanizm rozwoju objawów neurologicznych opiera się głównie na szerzeniu się stanu zapalnego przez cienkie ściany zatok do sąsiadujących struktur mózgowych [1][2]. Najbardziej niebezpieczne powikłania to ropnie śródczaszkowe, zapalenie opon mózgowych i uszkodzenie nerwów czaszkowych [1]. Wczesna diagnostyka i interwencja przy pojawieniu się niepokojących objawów istotnie zwiększają szanse na wyzdrowienie [2][3].

Źródła:

• [1] https://www.czytelniamedyczna.pl/6650,powiklania-twarzoczaszkowe-zapalenia-zatok.html
• [2] https://receptomat.pl/post/za/zapalenie-zatok-objawy-rodzaje
• [3] https://xray.pl/zapalenie-zatok-przynosowych/
• [4] https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/zapalenie-zatok-przyczyny-i-skutki/